बातम्या

मुलांमधील डिप्रेशनची कारणे.....

By nisha patil - 2/22/2025 8:48:35 AM
Share This News:

मुलांमधील डिप्रेशनची कारणे

डिप्रेशन म्हणजे केवळ वाईट वाटणे किंवा दु:खी होणे नाही, तर ती एक गंभीर मानसिक आरोग्य समस्या आहे. हल्ली मुलांमध्येही डिप्रेशनचे प्रमाण वाढले आहे. याची अनेक कारणे असू शकतात, जी मानसिक, सामाजिक आणि शारीरिक घटकांशी संबंधित असतात.

१️⃣ कौटुंबिक वातावरणाचे परिणाम

कौटुंबिक तणाव – पालकांमधील भांडणे, घटस्फोट किंवा घरातील सततचा तणाव मुलांच्या मनावर परिणाम करतो.
 पालकांकडून दुर्लक्ष – प्रेम, संवाद आणि वेळ मिळत नसेल, तर मुलांमध्ये न्यूनगंड निर्माण होतो.
 कौटुंबिक दुःखद घटना – एखाद्या जवळच्या व्यक्तीचे निधन किंवा घरातील गंभीर समस्या (आर्थिक अडचणी, आजार) डिप्रेशन वाढवू शकतात.

२️⃣ अभ्यासाचा आणि स्पर्धेचा ताण

📚 शैक्षणिक दबाव – सततच्या परीक्षा, टॉप करणे किंवा पालकांच्या अपेक्षा पूर्ण करणे यामुळे मानसिक तणाव वाढतो.
🏆 स्पर्धात्मक वातावरण – मित्रांपेक्षा मागे राहण्याची भीती आणि सामाजिक तुलना मानसिक आरोग्यावर परिणाम करते.
❌ अपयशाची भीती – कमी गुण मिळाले किंवा शिक्षकांनी ओरडले तर मुलांना नैराश्य येऊ शकते.

३️⃣ समाजातील आणि मैत्रीतील समस्या

 बुलीइंग (Bullying) – शाळेत किंवा ऑनलाइन कोणीतरी चिडवणे, धमकावणे यामुळे आत्मविश्वास कमी होतो.
 स्वीकृतीचा अभाव – मित्र नसणे, गटात न घेणे किंवा सतत नाकारले जाणे यामुळे एकटेपणाची भावना निर्माण होते.
 सोशल मीडियाचा परिणाम – ऑनलाइन ट्रोलिंग, लोकप्रिय होण्याचा दबाव किंवा इतरांच्या "परफेक्ट लाइफ" पाहून स्वतःबद्दल नकारात्मक भावना निर्माण होऊ शकते.

४️⃣ शारीरिक आणि जैविक कारणे

 मेंदूत रासायनिक बदल (Chemical Imbalance) – सेरोटोनिन आणि डोपामिन या न्यूरोट्रांसमीटरच्या असंतुलनामुळे डिप्रेशन होऊ शकते.
 झोपेचा अभाव – पुरेशी झोप न मिळाल्यास मानसिक तणाव आणि चिडचिड वाढते.
 अयोग्य आहार – जंक फूड आणि जीवनसत्त्वांची कमतरता मानसिक आरोग्यावर परिणाम करू शकते.

५️⃣ इलेक्ट्रॉनिक गॅजेट्स आणि तणाव

 मोबाईल, इंटरनेट आणि गेम्स – सतत स्क्रीनसमोर राहिल्याने मुलांचा संवाद कमी होतो आणि मनसिक आरोग्य बिघडते.
 डोपामिनची सवय – सोशल मीडिया आणि ऑनलाइन गेम्समधील तत्काळ आनंद मिळवल्यामुळे खऱ्या आयुष्यातील समस्या अधिक कठीण वाटू लागतात.

६️⃣ अन्य मानसिक आणि वैयक्तिक कारणे

🧬 वंशपरंपरागत कारणे – जर पालक किंवा जवळच्या कुटुंबीयांमध्ये डिप्रेशन असेल, तर मुलांनाही होण्याची शक्यता वाढते.
😢 ट्रॉमॅटिक अनुभव – शारीरिक किंवा मानसिक शोषण, मोठा अपघात किंवा अन्य दु:खद अनुभव मानसिक आरोग्यावर परिणाम करतात.
🤷‍♂️ स्वतःबद्दल नकारात्मक भावना – ‘मी काही करू शकत नाही’, ‘मी कुणालाही नको आहे’ अशा विचारांमुळे डिप्रेशन वाढते.

डिप्रेशन ओळखण्याची लक्षणे

✔ सतत दुःखी किंवा एकाकी वाटणे
✔ अभ्यास किंवा खेळात रस कमी होणे
✔ सतत थकल्यासारखे वाटणे
✔ चिडचिड, राग किंवा चटकन रडू येणे
✔ झोपेचे आणि खाण्याचे बदल (जास्त किंवा कमी)
✔ आत्मविश्वासाची कमतरता
✔ ‘मी निरुपयोगी आहे’ असे विचार येणे

मुलांचे डिप्रेशन कमी करण्यासाठी काय करावे?

✅ सतत संवाद ठेवा – मुलांशी मैत्रीपूर्ण चर्चा करा आणि त्यांना व्यक्त होऊ द्या.
✅ ताण कमी होईल असे वातावरण तयार करा – घरात आनंदी आणि प्रेरणादायी वातावरण ठेवा.
✅ शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी मदत करा – चांगला आहार, व्यायाम आणि पुरेशी झोप यावर लक्ष द्या.
✅ सोशल मीडियाचा योग्य वापर शिकवा – स्क्रीन टाइम मर्यादित ठेवा आणि मैदानी खेळांना प्रोत्साहन द्या.
✅ शिक्षणाविषयी योग्य दृष्टिकोन ठेवा – अवास्तव अपेक्षा ठेवू नका, मुलांना त्यांची स्वप्ने शोधू द्या.
✅ व्यावसायिक मदत घ्या – परिस्थिती गंभीर असल्यास मानसोपचारतज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.